Mokulitho of houtlithografie is een lithografische techniek, die net als de klassieke lithografie werkt op basis van het principe dat vet en water elkaar afstoten. Deze proefondervindelijke techniek maakt echter, net zoals metaallitho en polyesterlitho, gebruik van een alternatieve drager voor de lithografische tekening. Bij mokulitho gebruiken we in plaats van de lithografische steen een houten plaatje! Mokulitho is een techniek die uit de jaren 1970 dateert en in Japan werd ontwikkeld door Ozaku Schisi. De Poolse professor lithografie Josef Budka en zijn dochter en kunstenares Ewa Budka hebben de methode verder ontwikkeld.
Het interessante aan deze techniek is dat je vlakdruk (in dit geval lithografie) kan combineren met hoogdruk. Je kan in de plaat immers delen wegsnijden, waardoor de zones geen inkt zullen opnemen en sowieso wit afgedrukt worden. Boeiend is ook dat de textuur van de drager zichtbaar wordt: je zal de nerven van het hout later in de gedrukte prent herkennen. Met deze techniek kan je dus sfeervolle beelden drukken en specifieke plankjes uitkiezen waarvan je de textuur in de prent wil verwerken.
Onze ervaring is dat de prent minder stabiel is dan bij de klassieke steendruk. Na elke druk zit er wel variatie op het beeld. Mokulitho is dus minder geschikt voor grotere identieke oplages. Het fijne is dat elke prent een verrassing is en dat je zeer veel variatie kan genereren met één matrix.
Voorbereiding
Eerst kiezen we een geschikt plankje. Dit kan multiplex zijn, maar alternatieven zijn ook mogelijk. Wij werken met een berkenmultiplexplankje, omdat dit een mooie textuur heeft. Meestal beveelt men hardhouten multiplex aan, esdoorn zou dan weer een grotere oplage mogelijk maken. Ook hier geldt: experimenteer!
Schuur het plaatje met een fijn schuurpapier #220. Doe handschoenen aan, je wil geen (vette) vingerafdrukken achterlaten op het plaatje. Het schuren zorgt er trouwens voor dat alle andere vetsporen die aanwezig zouden zijn, verdwijnen. Na het ‘polijsten’ zal het ook makkelijker zijn om op het houten oppervlak te tekenen.
Tekenen en prepareren
Dan tekenen we met krijt of lithografische inkt/tusche of eender welk vet olie-achtig materiaal rechtstreeks op het plankje, bijvoorbeeld alcohol markeerstiften. Je kan ook een bestaande tekening overbrengen, met (niet vet) carbonpapier of sanguine papier. Als de tekening klaar en droog is, dep er dan talk op. Bedek nadien de plaat met een laagje zoete gom, dat doe je best met een spons. Die laag zal de niet betekende beelden beschermen. Laat die laag minstens 24 of nog beter 48 uur staan: hoe langer hoe beter: zo kan de tekening zich echt in de plaat nestelen. een week is nog beter! Als je bijkomend houtsnede wil toepassen, is dit het moment om met de guts een tekening in het plankje aan te brengen.
Drukken
Na twee dagen lossen we de laag gom op met gom en water, tot werkelijk alle sporen van gom verdwijnen. Houdt het plankje nu nat met de spons. Een verstuiver kan ook handig zijn, je wil het plaatje steeds vochtig houden! Je kan de achterkant ook nat maken, zodat je zeker bent dat de plaat goed nat is.
Breng met de rol snel de litho-inkt aan. Wij deden dat met een rubberen rol, maar sommige mukolithografici gebruiken een schuimen verfrolletje. De inkt mag iets langer (lopender) zijn dan wat je normaal bij litho gebruikt. Houdt tussen het inrollen de plaat steeds vochtig en neem teveel aan inkt weg met een spons.
Druk met een etspers, zonder vilt (tenzij je op dikker etspapier gaat drukken). Leg de geïnkte plaat op de pers, voorzie even dikke geleiders aan beide kanten. De plaat is immers te dik om zo onder de rol te kunnen en het papier zou scheuren. Als je prent en je papier kleiner is dan de plaat, is dit niet nodig. Bevochtig het papier en leg het op het houten plankje. Dek het geheel af met een schutblad, pers afstellen en drukken maar! Als je geen pers ter beschikking hebt, kan je ook op de klassieke manier drukken: met een lepel en wrijven maar!
Na het drukken, bevochtig je de plaat, breng je opnieuw inkt aan en kan je opnieuw drukken. De tweede of de derde druk zal beter zijn dan de eerste, het aantal goede drukken is eerder beperkt, reken op maximum tien stuks. Je drukt alles best in 1 sessie, het is niet mogelijk de plaat nadien te reactiveren voor een nieuwe drukgang.
Berkenplaatje betekend met lithografisch potlood
Ninfa, Mokulitho, Rudy De Graef
